Madonny kresowe

 Czwartek 13.02.2014 na spotkaniu organizowanym przez Towarzystwo Oświatowe Ziemi Dzierżoniowskiej przedstawiłam wizerunki Madonn Kresowych oraz sanktuaria, w których były czczone przed 1945 r. Ziemie wschodnie Rzeczpospolitej zamieszkiwane były przez Polaków, Litwinów, Rusinów, Tatarów, Niemców, Ormian, Żydów. Polska znalazła się wśród państw chrześcijańskich w 966 roku. Litwini ochrzcili się na mocy układu w Krewie w 1385 roku, Ruś stała się częścią państwa polskiego w 1340 roku.

<-- obraz Matki Bożej Pocieszenia w Wrocławiu

 Po unii brzeskiej (1596 r.) Rzeczpospolitą zamieszkiwali katolicy, grekokatolicy i prawosławni. W dziejach narodu i państwa rola miejsc świętych wykraczała poza funkcje religijne. Miały one znaczny udział w kształtowaniu państw patriotycznych, w szerzeniu oświaty i kultury, w podtrzymywaniu polskości. W wyniku przesiedlania ludności na zachód wiele z wizerunków znalazło się w nowym miejscu. Uratowane często z narażeniem życia stały się jakby pomostem łączącym wyznawców z miejscem urodzenia lub pochodzenia przodków. Ze względu na burzliwe dzieje Rzeczpospolitej, często krwawe z najazdami Tatarów, Turków, Moskwy, napadami Kozaków, modlitwami starano się zapobiec nieszczęściom, stąd wielka ilość sanktuariów z cudownymi obrazami.

Pojęcie kresów wprowadził Wincenty Pohl w Mohorcie w 1854 r. Według Jacka Kolbuszewskiego autora Kresów to synonim małej ojczyzny utraconej w 1920 roku a później w 1945r. Pojęcie to obejmuje kilka regionów, krain, obszarów etnicznych. Budzi nostalgię i przemyślenia o osobliwościach dziejów naszego narodu i państwa.
Wizerunki przedstawione w wystąpieniu przywiezione zostały z diecezji lwowskiej, łuckiej i przemyskiej do diecezji wrocławskiej, legnickiej, opolskiej, świdnickiej, krakowskiej i lubaczowskiej.
Wśród tych wizerunków znalazły się wizerunki:

  1. Matki Bożej Pocieszenia z kościoła Jezuitów we Lwowie obecnie w kościele św. Klemensa Dworzaka we Wrocławiu. Kościół konsekrowany w 1630 roku, wzorowany na świątyni Il Gesu w Rzymie. Matka Boża kopia Matki Bożej Śnieżnej. W kwietniu 1656 roku podczas Mszy św. przed świątynią legat papieski użył wezwania w Litanii Loretańskiej Królowo Korony Polskiej módl się za nami. Wizerunek koronowany  w 1905 roku przez św. Józefa Bilczewskiego.
  2. Matki Bożej Marienpolskiej w kościele Najświętszej Marii Panny na Piasku we Wrocławiu. Wizerunek towarzyszący rycerstwu polskiemu w wielu wyprawach m.in. pod  Wiedniem. Koronowany w 1989 roku.
  3. Matki Bożej Podkamieńskiej, czczony przez Sobieskich. Koronowany w 1727 roku. Sanktuarium było dotkliwie dotknięte w czasie II wojny światowej, mordy w kościele i miasteczku.
  4.  Matki Bożej Hodowickiej, czczonej w kościele projektu B. Merefyna i ozdobionej rzeźbami Pinsla – obecnie jest w kościele św. Wojciecha we Wrocławiu.
  5. Matki Bożek Komarneńskiej - jest obecnie w Nowolesiu koło Strzelina.
  6. Matki Bożej Ottynijskiej -  jest w kościele w Ligocie Książęcej, koronowany w 1997 r.
  7. Matki Bożej z Horodenki – jest w Kępnicy. Horodenka była najcenniejszym zabytkiem późnego baroku w Rzeczpospolitej.
  8. Matki Bożej Białokamieńskiej z kościoła uposażonego przez Wiśniowieckich obecnie  w kościele na Białym Kamieniu w Wałbrzychu.
  9. Matki Bożej Rudeckiej, pochodzący ze spalonej cerkwi. Czczony przez prawosławnych, grekokatolików i katolików. Sanktuarium związane z rodziną Fredrów. Obecnie w Jesieniu koło Ustrzyk.
  10. Wizerunek Matki Bożej Łaskawej z katedry we Lwowie, przed którym 1 kwietnia 1656 roku król Jan Kazimierz składał śluby, obierając Maryję za patronkę wszystkich ziem tworzących Królestwo Polskie. Obecnie w skarbcu katedry na Wawelu. Koronowany w 1776 roku.
  11. Matki Bożej Sokalskiej, namalowany w cudowny sposób w 1392 roku za sprawą Wężyka. Czczony w obronnym kościele w Sokalu, ufundowanym przez Zygmunta III Wazę. Obecnie w Hrubieszowie, koronowany w 1724 roku.
  12. Matki Bożej Jurewickiej, przewiezionej w 1885 roku z zaboru rosyjskiego do kościoła św. Barbary w Krakowie.

Jak pisał ks. Twardowski - Dla nas ludzi a nie duchów chodzących po ziemi ważne są obrazy Matki Boskiej. Dzięki tym znakom widzialnym odnajdujemy to, co niewidzialne. Wizerunki na kresach stanowiły sieć fortec duchowych danych ludowi tam mieszkającemu ku pomocy i obronie. To do nich odnoszą się strofy Woroszylskiego:

            Matko Boża ciemnolica
            przybyła z dalekich stron
            spraw, by nikt tu nie był obcy
            każdy żeby miał swój dom

                    Matko Boska coś zaznała
                    upokorzeń gwałtów krzywd
                    Tyś radością śpiewem cała
                    blask na rzęsach Twoich drży

 Krystyna Czekaj

<-- powrót do Wydarzeń 2014